اروپا و مسئولیت محوله

 چرا در برنامه اخیر اروپا این حجم سنگین از فعالیت های سیاسی و تدبیرهای استراتژیک در مورد ایران پیش بینی و تدوین شده است؟  

با نگاهی راهبردی به تحولات بین الملل چه در بُعد منطقه گرایی چه در بُعد جهانی، می توان دریافت  که اروپا مشغول به ایفای نقشی دوجانبه است. هم برای اهداف آمریکا فعالیت های هدفمند انجام میدهد هم به رویای تبدیل شدن به یک قدرت منطقه ای در خاورمیانه و اطراف روسیه و چین می اندیشد.  

تدوین برنامه های سنگین اروپا در مورد مساله ی حقوق بشر راهکاری است که برای افزایش ضریب نفوذ خود در ایران و سپس توازن سازی قدرت در منطقه به نفع خود، به اجرا نهاده است.  

فراتر از اینکه که این راهکار می تواند در خصوص ایران موفق شود یا نه و اینکه ایران در قبال آن می تواند به واکنش مناسبی دست بزند و اصولا این واکنش مندی نشانه ی موفقیت ایران در سیاست خارجی است یا نمادی از محاصره ی دیپلماتیک خواهد بود، نفس ارائه ی راهکارهایی به این وسعت و حجم در راستای ورود به عرصه ی مدیریت سیاسی ایران در منطقه و جهان، نقطه ای به شدت نیازمند بررسی است. 

چه از تئوری های موازنه قوا بهره ببریم چه با نگاه تجربی به سیاست منطقه بنگریم، تمامی برنامه های قدرتهای پیرامونی اعم از آمریکا، اروپا، روسیه و چین و رقبای منطقه ای حول خلیج فارس، در جهت مهار ایران از تبدیل شدن به یک قدرت منطقه ای و  هژمون پیرامونی و قاره ای بوده است. 

اما چه کسی باید این برنامه ی مهار را انجام دهد؟ 

قطعا قدرتی که به دنبال یک نظام تک قطبی است به این هدف بیش از سایرین می اندیشد و آنکس که رویای هژمون نهایی جهان را دارد از مهار یک قدرت منطقه ای سود راهبردی تری می برد. 

جان مرشایمر به دو نوع مانور تاریخی قدرتهای بزرگ جهت بازداشتن هژمون های بالقوه اشاره می کند: یکی موازنه ی خارجی (Exernal Balancing) و دیگری احاله مسئولیت (Buckpassing). 

مرشایمر می گوید: وقتی یک قدرت بزرگ با یک هژمون بالقوه مواجه می شود، احاله ی مسئولیت بهترین استراتژی است.  

به عبارت دیگر هر قدرت بزرگ، در صورت امکان از رویارویی مستقیم با یک هژمون بالقوه اجتناب می ورزد و ترجیح می دهد طفره برود و  می کوشد قدرت بزرگ دیگری را به رویارویی با هژمون بالقوه وادار سازد و پرداخت هزینه های حذف خطر بالقوه را بر گردن اون نهد. (ریچارد لیتل ـ ترجمه ی دکتر چگنی زاده) 

اگرچه آرنولد ولفرز با استفاده از شاخص قدرت نسبی نشان می دهد که آمریکا با ارتش و قدرت اقتصادی خود رهبری هژمونیک در نظام تک قطبی را داراست، اما اگر توانمندی های قدرتهای دیگر ترکیب شوند، به صورت دسته جمعی می توانند دست به توازن در برابر ایالات متحده بزنند.  

فلذا آمریکا برای حفظ رهبری اقتصادی خود و برهم نخوردن موازنه ی مطلوب خویش، به اروپا این اجازه را می دهد تا مدیریت ایران را بر اساس ارزشهای اروپایی مثل حقوق بشر و انتخابات آزاد به عهده بگیرد.  

این مدیریت اروپایی که اگر بتواند موفق شد، استقلال ایران را بدون هزینه ی نظامی یا اطلاعاتی خاصی به خطر می اندازد و تا قلب مرکز حاکمیت نیز خواهد تاخت، به برنامه ی مقابله ی دیرین آمریکا با تبدیل ایران به یک هژمون منطقه ای کمک می رساند و از طریق استراتژی احاله ی مسئولیت، به رفع نگرانی آمریکا کمک کرده و از طرف دیگر موقعیت خود را در منطقه با نمایش مدیریت راهبردی ایران ارتقا می دهد.  

این تثبیت موقعیت اروپا در منطقه که البته امری بدیع و نوین است، آمریکا را از خطر موازنه سازی اروپا در برابر خود آسوده می سازد و به آن کمک می کند که به برنامه ی اصلی خود در خصوص چین و مقابله با توسعه ی هژمونیک اقتصادی پکن مشغول باشد.  

شاهد دیگر این امر نیز برنامه ی اروپایی ها در خصوص روسیه در قضیه اوکراین و برنامه های مستقل آنان در راستای منافع آمریکا به هنگام سقوط کی اف و الحاق کریمه می باشد.  

آنچنان که سند طبقه بندی شده ی پنتاگون، تهیه شده در سال 1992 توسط پل ولفوویتز میگوید، باید ایالات متحده تلاشی هماهنگ را برای حفظ برتری نظامی خود سازماندهی کند و "بازگشت به دوره های قبل که در آن قدرتهای نظامی متعدد به موازنه در مقابل یکدیگر می پرداختند" در راستای منافع ایالات متحده نمی باشد.(Layne 2002) 

پس برنامه های اروپا در مقابل ایران همان انجام وظایف آمریکا جهت کنترل و ضعیف سازی ایران است که با راهبرد احاله ی مسئولیت بدون هزینه برای آمریکا، به اروپا محول شده و از طرفی برنامه های مانوردهی قدرت در منطقه را برای اروپا مجاز می شمارد، که بدون استفاده از نیروی نظامی ناتو به موازنه سازی به نفع خود اقدام کند ولی همچنان ایالات متحده باشد که به سمت نظام تک قطبی به پیش می رود.